Nobel 2012 Mạc Ngôn

Thanh Tran · 3/12/22

Mạc Ngôn (莫言; bính âm: Mò Yán), tên thật là Quản Mô Nghiệp (管谟业) sinh ngày 17/2/1955 là một nhà văn người Trung Quốc xuất thân từ nông dân. Ông được trao giải Nobel Văn học năm 2012, là nhà văn đầu tiên mang quốc tịch Trung Quốc nhận được giải thưởng danh giá này.

Mạc Ngôn

Mạc Ngôn (sinh ngày 17/2/1955) là bút danh của nhà văn nổi tiếng Trung Quốc - Quản Mạc Nghiệp (Guan Moye). Ông được đánh giá là “một trong những nhà văn nổi tiếng, có ảnh hưởng sâu rộng tới tất cả nhà văn Trung Quốc”. Ông cũng được so sánh với những văn hào như Franz Kafka hay Joseph Heller. Mạc Ngôn sinh tại thành phố Cao Mật, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc trong một gia đình nông dân. Ông đã phải nghỉ học tiểu học giữa chừng do Cách mạng văn hoá và phải tham gia lao động nhiều năm ở nông thôn, chăn dê ngoài đồng, luôn bị đói khát và cô đơn. Thời kỳ Cách mạng văn hóa, ông làm việc trong một nhà máy sản xuất dầu. Mạc Ngôn tham gia quân đội ở tuổi 20 và bắt đầu viết khi ở trong quân ngũ vào năm 1981. Ba năm sau đó, Mạc Ngôn trở thành giảng viên Khoa Văn học của Học viện Văn hóa Quân đội. Năm 1981 ông bắt đầu công bố tác phẩm và đến nay, ông đã cho in 10 truyện dài, 20 truyện vừa, hơn 60 truyện ngắn và 5 tuyển tập những bài ký, phóng sự, tùy bút..., tổng cộng trên 200 tác phẩm. Hiện nay, ông là sáng tác viên bậc 1 của Cục chính trị - Bộ Tổng tham mưu Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc.

Bút danh của Mạc Ngôn trong tiếng Trung Quốc có nghĩa là “không nói” được ông lấy khi viết cuốn tiểu thuyết đầu tay của mình. Ông chọn bút hiệu này để nhắc nhở bản thân mình kiệm lời.

Mạc Ngôn đã đăng một số bài viết, trong đó có bài: "Vì sao tôi được gọi là 'Mạc Ngôn'". Ông kể bỏ học từ nhỏ, làm bạn với bò ở đồng ruộng, hiểu bò hơn hiểu con người. "Tôi hiểu vui buồn của bò, hiểu biểu cảm của nó, biết nó đang nghĩ gì. Ở đồng ruộng bao la và dường như vô tận với một đứa trẻ, chỉ có tôi và mấy con bò bên nhau. Bò thong thả gặm cỏ, mắt xanh biếc như màu đại dương. Tôi muốn nói chuyện với bò nhưng nó chỉ ham ăn, chẳng để tâm tới tôi".

Năm tháng một mình với đàn bò trên đồng ruộng làm Mạc Ngôn trở nên hay lẩm nhẩm nói chuyện một mình. Có lần ông nói chuyện với cái cây, mẹ ông nghe thấy, hoảng hốt nói với chồng: "Bố nó ơi, con mình bị làm sao thế này?".

Lớn lên, Mạc Ngôn đi làm ở nhà máy, thói quen nói nhiều gây cho ông không ít rắc rối, đắc tội với hàng loạt người. Mẹ ông rất khổ sở, khuyên ông: "Con ơi, con đừng nói có được không?". Lúc đó, Mạc Ngôn sống mũi cay cay vì thương mẹ, hứa hạn chế mở lời. Tuy nhiên, "đánh chết cái nết không chừa", khi gặp người khác, ông lại thao thao bất tuyệt. Mỗi lần nói xong, ông hối hận, cảm thấy có lỗi với mẹ.

Vì thế khi bắt đầu sự nghiệp viết văn, ông đặt bút danh là Mạc Ngôn, nghĩa là "đừng nói". Ông viết: "Bây giờ, tuổi ngày một cao, tôi nói ngày càng ít. Hương hồn mẹ trên cao chắc đã được an ủi phần nào".

Các tác phẩm của Mạc Ngôn thường chứa đựng những bình luận xã hội, được cho là chịu ảnh hưởng mạnh mẽ quan điểm chính trị của Lỗ Tấn và chủ nghĩa hiện thực huyền ảo của Gabriel Garcia Marquez. Những câu chuyện thường có bối cảnh gần quê hương ông, thành phố Cao Mật, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc. Các tác phẩm của ông mô tả sinh động một Trung Quốc đầy biến động trong thế kỷ 20, từ cuộc cách mạng Tân Hợi 1911 lật đổ chế độ phong kiến Trung Quốc cho đến những chính sách đất đai thất bại của chính quyền Bắc Kinh thập niên 1950 và thời kỳ động loạn, đẫm máu của cách mạng văn hóa 1966-1976.

Tác phẩm nổi tiếng nhất trên thế giới của Mạc Ngôn là Cao lương đỏ, kể về những tàn bạo, đau khổ ở nông thôn miền đông Trung Quốc thập niên 1920 và 1930. Cuốn sách sau đó được đạo diễn Trương Nghệ Mưu chuyển thể thành phim. Mạc Ngôn còn viết hàng chục tiểu thuyết, truyện ngắn.

Sau Cao Hành Kiện, Mạc Ngôn là nhà văn gốc Trung Quốc thứ hai giành giải Nobel Văn học.

Mạc Ngôn là tác giả khá gần gũi với độc giả Việt Nam. Phần lớn các tác phẩm của ông đều đã được dịch ra tiếng Việt. Hồi tháng 11/2011, Hội Nhà văn Hà Nội vừa tổ chức hội thảo về cuốn "Báu vật của đời" của ông.

Tác phẩm chính :

Bước 13 (十三步) (1989)
Báu vật của đời, nguyên tác: Phong nhũ phì đồn (丰乳肥臀), (1995)
Dòng họ ăn cỏ (食草家族) (1995)
Cao lương đỏ, nguyên tác: Hồng cao lương gia tộc (红高粱家族), (1998)
Bức tường biết hát (会唱歌的墙) (1998)
Đàn hương hình (檀香刑) (2001)
Cây tỏi nổi giận (Bài ca củ tỏi Thiên Đường)
Củ cải đỏ trong suốt (透明的红萝卜) (1986)
Rừng xanh lá đỏ (Rừng vẹt)
Tửu quốc (Rượu chảy như suối) (酒国) (1993)
Châu chấu đỏ (红蝗) (1987)
Tổ tiên có màng chân
Bốn mươi mốt pháo (四十一炮) (2003)
Trâu (牛) (2004)
Ma chiến hữu, nguyên tác: Chiến hữu trùng phùng (战友重逢), (2004), một tác phẩm đề cập đến lính Trung Quốc chết trong Chiến tranh biên giới Việt-Trung
Mệt mỏi sống chết (生死疲劳) (2006)
Ếch (蛙) (2009)
Người kể chuyện (2012, diễn từ nhận giải Nobel)

Chữ ký của Mạc Ngôn

BTBookstore · 3/12/22

Báu vật của đời (丰乳肥臀)
Trần Đình Hiến dịch
Bìa cứng do NXB Văn Nghệ xuất bản năm 2001

Báu vật của đời (丰乳肥臀)
Trần Đình Hiến dịch
Bìa mềm do Phương Nam & NXB Văn Nghệ xuất bản năm 2007

Báu vật của đời (丰乳肥臀)
Trần Đình Hiến dịch
Bìa cứng do NXB Hội Nhà Văn xuất bản năm 2003

BTBookstore · 3/12/22

Đàn hương hình (檀香刑)
Trần Đình Hiến dịch
Bìa cứng do NXB Phụ Nữ xuất bản năm 2002

Sách Cũ Sài Gòn · 3/12/22

Tạp văn Mạc Ngôn
Nxb Văn học 2005
Võ Toán dịch

BTBookstore · 4/12/22

Người tỉnh nói chuyện mộng du (Tạp văn Mạc Ngôn)
Dịch theo bản tiếng Trung: Bức tường biết hát (会唱歌的墙)
Trần Trung Hỷ dịch
Phương Nam & NXB Văn Học xuất bản năm 2008